Onder de titel ‘Why am I here?’ deden curator Alice Venir en curator/kunstenaar Julius Thissen in samenwerking met drie kunstenaars en het Eindhovense Van Abbemuseum onderzoek. Ze vroegen zich af of de collectie van het Van Abbe voldoende inclusief is. En hoe musea een minder wit, hetero- en cisperspectief kunnen tonen.
“De titel – Why am I here? – is een vraag die regelmatig bij mij opkomt”, zegt Julius Thissen. “Als ik ergens uitgenodigd word om deel uit te maken van een expositie, vragen ze me dan om mijn werk, visie en kwaliteiten of omdat ik trans man ben? Waarom ben ik hier? Wil je me echt horen of ben ik slechts een token?”
Dat was voor hem één vraag, maar lang niet de enige. Alice Venir en hij startten een project rond de vraag hoe transgender personen een grotere inbreng in musea kunnen krijgen. ‘Hoe zet je een interesse in diversiteit om in iets dat werkt vóór diversiteit?’
Tijdens een symposium op 15 september presenteerden kunstenaars Mavi Veloso, Olave Basabose en Geo Wyeth in Eindhoven hun bevindingen aan een publiek van zo’n tachtig geïnteresseerden.
Waarom het Van Abbe?
“Nou”, zegt Thissen, “het is een open en progressief museum.” Het museum probeert bovendien met het initiatief Queering the collection een stap te zetten naar een inclusievere collectie. Verder had Venir er al eerder onderzoek gedaan.
De ingang voor een dergelijk onderzoek naar de inclusiviteit van het museum is dan waarschijnlijk makkelijker dan elders. “Maar je zou het overal kunnen doen”, benadrukt Thissen. “Het concept reist rond, met subsidie van de Stichting Vriendinnen & Vrienden van Schorer.”
Wat is transkunst
“Alice en ik begonnen dit voorjaar met onderzoek naar de collectie van het museum en we stelden een selectie samen van zeer uiteenlopende kunstwerken – van performancekunst tot de Amsterdamse impressionisten – die we uiteindelijk terugbrachten naar tien werken. Olave en Geo verdiepten zich in een schilderij van Wim van der Plas, een portret van bokser Kid Oliveira uit 1939. Mavi begon bij het werk Civilian Defense van Dan Peterman, maar haar onderzoek spreidde zich uiteindelijk uit over het gehele museum. Een grote uitdaging, maar het lukte haar.” Na bestudering van het gekozen werk en de collectie zouden ze op de afsluitende dag in een kunstwerk, performance of beschouwing tonen wat het werk hen zei.
“De vraag is dan: wat is transkunst? Bestaat er zoiets?” zegt Thissen. “In mijn optiek kun je het niet geïsoleerd zien, maar als onderdeel van een intersectionele kijk en als een schakering van onze identiteit.” Dit houdt in dat genderidentiteit, ras en klasse zijn verbonden en dat hun bijbehorende problematieken en verbanden een rol spelen. “Het probleem is echter dat de instituten vaak slechts een wit, hetero- en cisgenderperspectief tonen. Musea hebben nog een weg te gaan voor dat perspectief diverser is.”
Musea zouden zich een aantal vragen kunnen stellen op weg naar meer inclusiviteit. Bijvoorbeeld: hebben we kunst van trans- of queermakers in onze collectie? Hoe kunnen we verder reiken dan een tijdelijke expositie rond het thema genderdiversiteit? En, hoe kunnen we onze inzet om de collectie inclusiever te maken continuïteit geven?
Perspectief
Het antwoord op de vraag Why am I here? mag voor Thissen dubbelzinnig blijven. Die vraag diende vooral om de discussie op gang te brengen. Als ze er maar zijn, want het staat volgens hem vast dat transgender personen een belangrijk en onmisbaar perspectief hebben, dat noodzakelijk is bij de nodige hervormingen in de culturele sector (een minder wit, hetero- en cisperspectief). Hij vindt het belangrijk dat de gemeenschap betrokken wordt bij beslissingen over collecties, kunst en kunstbeleid. “Er moet door de gemeenschappen gesproken worden, niet over.”
Thissen en Venir zijn tevreden met het projectresultaat. “De kunstenaars, Mavi, Olave en Geo, hebben fantastisch werk geleverd en veel van zichzelf laten zien. Het was fijn om zo open over dit thema – hoe kunnen we als kunstenaars onze stem laten horen? – te kunnen spreken. Ook de performances, die zich niet alleen in het museum – en daarbuiten: Geo zwom om het museum heen – waren heel geslaagd. Dat was een mooie manier om het belang van een inclusiever perspectief te tonen.”
Foto: Thijs Adriaans
Tekst: Ton van den Born
Wil je meer zien van het project, de kunstenaars en hun resultaten? Het archief van het project wordt binnenkort openbaar gemaakt in de bibliotheek van het Van Abbemuseum.