Taya is de moeder van Sky, bijna zes. Hij gaat in een jurkje naar school. Mensen zeggen tegen zijn broertje: “leuk zusje heb jij!” Misschien huppelt Sky nog jaren in een jurkje, denkt Taya, misschien wordt hij later een meisje. Als hij maar gelukkig is. Ze vraagt zich af hoe andere ouders hun gendercreatieve kind opvoeden.
We zijn met z’n vijven. Ik heb een dochter van 18, uit een eerder huwelijk. Zij studeert. Dan is er Finn, acht en een half, en Sky. En Jurre, hun vader. Dat zijn niet onze echte namen. Ik blog op rainbowinmysky.nl als Taya Aranka van Delft, en ik wil een boek schrijven. Dan wil je goede namen, dat je niet elke maand met iets anders komt.
Ik heb niet het gevoel dat Sky transgender is, eerder een jongetje dat jurkjes leuk vindt. Ik noem hem gendercreatief. Dat is langzaam gegroeid. Hij was drie toen hij voor het eerst een jurk aan had. Een verkleedjurk, als een ijsprinses, maar toen hij vier werd, wilde hij in een jurk naar school. Een echte jurk. De eerste keer dat dat gebeurde was ongeveer een jaar geleden, en na een kringgesprek met de juf was het heel normaal. Op school denken mensen die hem nu voor het eerst zien, met lang haar, dat hij een meisje is. Hem maakt het niet uit.
Maar transgender, ik weet het niet. Ken je dat boek van Diane Ehrensaft? Zij heeft het over appels en peren. Je hebt kinderen die zeggen ‘ik wil een meisje worden’ (peren) en je hebt er die zeggen: ‘ik ben een meisje’ (appels). Het is dan meer ‘zijn’ dan alleen maar ‘doen’. Sky is wel tevreden met zijn lijf. Bij vlagen zegt hij: ik wil een meisje worden.
Er was een periode dat hij een hond wilde worden. Het deed hem verdriet dat het niet kon. Hij wilde ook een tijdje ballerina worden, en dan vanzelf meisje, of het hulpje van Freek Vonk. We zien wel hoe het verder gaat. Hij is niet ongelukkig met ‘hij’. Hij is tweetalig en maakt geen onderscheid. Hij noemt iedereen een ‘hij’, ook de meisjes op school.
Waarom mijn blog? Er is online wel informatie over transgender kinderen, maar weinig over gendercreatieve kinderen zoals Sky. Het was toch een stap toen hij niet alleen thuis, maar ook op school in rokjes ging. Toen ben ik me erin gaan verdiepen. Het leek geen fase van een paar weken of maanden meer, maar iets blijvends. Ik kwam bij Transvisie en ik ben lid geworden van Berdache, een groep waar je ouders kunt ontmoeten. Maar ook daar gaat het toch vooral over transkinderen, niet de peren zoals Sky.
We hebben een kast vol meisjeskleding en hij mag zelf kiezen. Als we kleren gaan kopen, vraag ik altijd, wat wil je, broek of jurk? Ik vermijd het om tegen hem over meisjes- of jongenskleren te spreken. En ik vraag hem ‘s ochtends: broek of rok? ‘Mam, ik wil een jurk aan’, zegt hij dan. Dan denk ik: waarom vraag ik het nog?
Tutu
Volgens de schoolarts doet wel 10 procent van de kleuters aan crossdressing. Superveel. Maar meestal reageren ouders: mijn zoon draagt thuis een jurk, wanneer gaat hij daar mee stoppen? Het is heel normaal dat kinderen van roze nagellak houden, maar dat stopt subiet zodra ze naar school gaan. Mijn zoon heeft ook een periode gehad dat hij zijn jurk verstopte als hij naar buiten ging. De oplossing waar hij mee kwam was eigenlijk heel logisch. Mam, ik wil een meisje worden, dan mag ik altijd een jurk aan.
Uiteindelijk wil je als ouder dat je kind gelukkig wordt. Hier in huis is het totaal geen punt, maar de familie is best christelijk. Die zegt: doe maar niet, dan word je gepest. Wat moet hij dan aan als we daar op bezoek gaan? Daar ben ik wel mee bezig, hoe anderen reageren. In de kerk bijvoorbeeld. Niemand ziet het meer bij Sky, maar als dat anders was geweest, had ik daar heel wat minder relaxed gezeten.
Ik vind dat je moet kunnen aantrekken wat je wilt, het probleem ligt bij de ander. Toch ga je anticiperen. Hoe reageer je op lastige vragen of afkeuring? Wat als de familie negatief reageert of de school het afhoudt? Of als hij inderdaad gepest wordt? Mijn reactie is dan: als dat gebeurt, ga ik naar school en bespreek het met de docent. Het betekent wel dat je bereid moet zijn om steeds de strijd aan te gaan.
De school wil het zorgvuldig aanpakken. Nu met Finn bijvoorbeeld. Hij heeft ook gezegd: ik wil een jurk met glitters en nagellak. Want ja, waarom zijn broer wel en hij niet? Maar bij Finn vind ik het haast een grotere stap. Ik weet ook niet waar het vandaan komt, want hij is veel jongensachtiger. Veel meer dan Sky die met poppen speelt, knutselt, danst en allerlei creatieve dingen doet. Finn vindt het bijvoorbeeld prima om een balletjongen te zijn, maar Sky wil een tutu. Hij wil bij de meisjes. Maar goed, Finn zegt dat hij meisjesdingen leuk vindt.
Of ik een deskundige kon vragen, zei de school, want dan konden ze bespreken hoe ze dit het beste konden aanpakken in de klas. Je wilt natuurlijk niet dat je kind gekwetst wordt, maar ik denk wel dat we een enorm punt maken van iets wat niet zo groot hoeft te zijn. Het heeft meer te maken met genderexpressie dan met genderidentiteit. En het is allemaal lastig uit te leggen. Dat maakt me soms wel verdrietig.
Ik twijfel over die deskundige. Ik vind dat mijn kind moet kunnen aantrekken wat die wil. Ik ben heel erg voor sociale transitie, maar stel je voor dat die deskundige zegt: doe maar niet. De VUmc-genderpoli schijnt te adviseren jonge kinderen niet te veel te stimuleren in hun andere genderrol. Want, redeneren ze, tachtig procent van de kinderen die er komen, blijken uiteindelijk helemaal niet transgender.
Je kunt er als ouders op verschillende manieren mee omgaan. Ik vind: kijk naar het kind. Waarom zou het een probleem zijn als Sky misschien op zijn veertiende toch weer verder gaat als jongen? Waarom zou ik als ouder moeten zeggen: dat kan niet. Als mensen het raar vinden, moeten we ze helpen dat minder raar te vinden.
Shovel
Als kinderen op school het raar vinden, dan duurt dat hooguit tien minuten. Daarna is het voorbij. Dat zeiden ook de juffen op school bij Sky. Totaal geen punt, het zijn allemaal kleintjes. Die zeggen: ja leuk, wanneer gaan we nou verven?
Maar ik zie dat de omgeving over alles wat ik doe als ouder een mening heeft. Mijn hele opvoedingsstijl ligt onder een vergrootglas. Mensen zeggen: je moet hem niet een bepaalde kant opduwen. Ze zijn blijkbaar bang dat ik Sky transgender praat. Het zou goed zijn als je mensen daarover zou kunnen laten nadenken. Ik ben er wel mee bezig. Ik wil bijvoorbeeld niet automatisch een blauwe bijtring voor een jongen en een roze voor een meisje. Maar als je dan aankomt met een roze bijtring voor een pasgeboren jongetje, kijken ze toch vreemd.
Ik wil in elk geval mensen laten zien dat een jongetje met een jurk niet raar hoeft te zijn, dat dat gewoon kan. Best lastig, want juist bij kinderen zit het verschil heel diep. Ze zijn vaak nog zwartwitter dan volwassenen. Kijk naar de jongetjes op school. Die zien er echt allemaal hetzelfde uit, want je mag niet uit de toon vallen. Zodra ze genderbesef hebben, horen ze bij de jongetjes, met alle vaste ideeën. Ballerina’s zijn bijvoorbeeld altijd ‘zij’. Waar moeten kinderen dan het beeld krijgen dat het oké is wanneer je anders wilt zijn?
Moeilijk voor ouders, want je hoopt dat je kind gelukkig wordt, maar jij ziet al die beren op de weg. Het is alsof ik op een shovel zit. Op Sky’s weg naar volwassenheid. Ik probeer alle kuilen dicht te gooien en de weg te effenen. En hij loopt er achteraan.
(tekst en fotografie: ton van den born)