Hoopvol betrad ik in juli bioscoopzaal 3 van Het Ketelhuis in Amsterdam. Cinemien, de Nederlandse distributeur van de Vlaamse arthousefilm Girl, had Transgender Netwerk Nederland uitgenodigd voor een voorvertoning. Deze film over een transgender meisje dat tijdens haar transitie aan een exclusieve balletopleiding begint kon misschien wel bijdragen aan de emancipatie van trans personen. Zo was de gedachte bij Cinemien en die gedachte sprak ons bij TNN wel aan. Dus toen ik de zaal in liep hoopte ik op een film van nu, waarin een transgender meisje veerkrachtig en strijdbaar in het leven staat en ze uiteindelijk trots is op wie ze is.

Die hoop kwijnde weg tijdens de film. Aan het eind restte slechts afschuw en daarmee sta ik lijnrecht tegenover de louter positieve reacties die Girl sinds de vertoning op het Filmfestival van Cannes heeft gekregen. Net als in Oscar-winnende films als Dallas Buyers Club en The Danish Girl steelt Girl met een transgendervertolking door een acteur die zelf niet transgender is. Stuk voor stuk zetten deze films een beeld neer van transgender personen die lijden onder hun eigen bestaan. Daar gaat het mis, want dat beeld doet trans personen geen goed.

Zo aanwezig als Lara’s lijf is zo afwezig is haar stem

Dhont kiest ervoor zijn hoofdpersonage ten onder te laten gaan aan haar innerlijke strijd. Lara, het transgender karakter gespeeld door Victor Polster, vertolkt werkelijk alleen maar innerlijk leed. Natuurlijk, er zijn transgender personen die zoals Lara lijden onder eenzaamheid, depressie, teleurstellingen in de medische behandeling en angst voor afwijzing terwijl je hunkert naar liefde en bevestiging. Het leed bestaat, maar komt veelal van buitenaf door stigma en vooroordelen of het onthouden van noodzakelijke zorg en ondersteuning. Transgender personen zijn dus niet hun lijden. Regisseur Lucas Dhont zet dat beeld wel neer.

Tegenover het leed lijkt Lara´s passie voor ballet te staan. Maar om te dansen aan de balletopleiding pijnigt ze zichzelf tot bloedens en totale uitputting aan toe. De tol voor haar passie is intens leed, niet alleen fysiek. De school vormt ook het toneel van haar sociale lijden. Wat begint met een docent die de klas om toestemming vraagt of Lara wel bij de meiden mag omkleden eindigt bij een aanranding door klasgenotes die haar piemel willen zien.

De trans persoon blijft, ook in deze film, een bezienswaardigheid

Lara’s broek moet omlaag, niet alleen voor die klasgenootjes ook voor de kijker. Het publiek mag ongegeneerd kijken naar het transgender lichaam: van ontbloot torso tot het herhaaldelijke plat tapen van het geslachtsdeel en uiteindelijk een bloot geslachtsdeel groot in beeld. Zo aanwezig als Lara’s lijf is zo afwezig is haar stem. Men spreekt tegen haar, niet met haar. Wie is Lara als ze niet haar lijf en leed is? Je komt er als kijker niet achter. De trans persoon blijft daarmee, ook in deze film, een bezienswaardigheid.

Dhont waant zich met zijn enthousiaste publiek aan de zijde van de strijdbare en veerkrachtige transgender activisten. Maar de tragiek is dat deze film problematisch is voor transgender personen, dit leed lijkt de regisseur zelf niet te raken. De objectivering van het transgender lijf en de reductie van ons bestaan tot lijden onder het ‘verkeerde lichaam’ ontgaan de regisseur totaal. Onbewust blijft hij over grenzen van trans personen heen stappen. Het is een ijdele gedachte dat Girl trans personen meer oplevert dan misplaatst medelijden, hoeveel prijzen Lukas Dhont ook in de wacht sleept.

Door Sophie Schers
Dit stuk verscheen in ingekorte versie op 5 maandag november 2018 ook in Trouw