Renske Vrolijk componeerde #uncut, een muziektheaterstuk dat nu wordt ingestudeerd door het Nederlands Kamerkoor. Het gaat over het terugvinden van je stem en is gebaseerd op haar leven en haar transitie. Met solo’s van het kind (dat z’n stem kwijtraakt), de puber (die in paniek is) en de volwassene (die een nieuwe stem vindt). Wie is Renske Vrolijk en wat wil ze vertellen?
“Zingen vond ik als kind heerlijk”, vertelt Renske Vrolijk (57). “Mijn muzikale reis begon bij de Koorschool in Haarlem. Ik vond het leuk om in het koor te zingen en in de kerk bij de hoogmis. We deden ook projecten, meezingen in de Mattheus Passion bijvoorbeeld, of we brachten muziek van Ravel, Stravinsky of Britten.”
“Ik noem het mijn ketel met toverdrank, de muziek.” Ze viel echt in die ketel toen ze 10 jaar oud met de Koorschool in een opname van Tsjaikovski’s Notenkrakersuite mocht zingen. Met het Concertgebouworkest op het podium. “Het was aan het eind van de zomervakantie met mijn ouders en we moesten er eerder voor terug. Het doet wat met je als je daar staat. Het was een fantastische ervaring! En ik dacht: wacht even, dit wil ik altijd wel.”
“Maar in mijn pubertijd kreeg ik de baard in de keel. Het was niet leuk meer en ik ben direct van het koor afgegaan. Ik had nog wel vioolles, en dat heb ik ook serieus gestudeerd, maar het viel me tegen. Muziek was een worsteling in die tijd.”
Compositie
“Toen, op mijn 18e, meteen na de middelbare school, heb ik de transitie ingezet. Als kind wist ik allang dat er iets mis was, maar ik had er niet speciaal een naam voor. Dan, bij zo’n transitie, houdt het reguliere leven even op.”
Vervolgens koos ze niet voor een opleiding als uitvoerend musicus, maar voor compositie. Ze werd aangenomen op het conservatorium en kreeg er onder meer les van Geert van Keulen en Daan Manneke, en ook een enkele les van Louis Andriessen.
“Maar na de opleiding was de vraag: hoe ga ik dit doen?” Ze vond een ‘meer reguliere baan’, één die haar uiteindelijk weer terugbracht bij het Concertgebouworkest waar ooit het vuur werd aangestoken. “Wel even een schok”, zegt ze, want ze dacht dat ze haar zangperiode bij de Koorschool ver achter zich had gelaten. Ze is er nu ruim twaalf jaar webredacteur.
“Intussen kreeg ik met enige regelmaat compositieopdrachten.” Ze vertelt over een compositie die op Spotify is te vinden. “True love is mijn bijdrage aan een project van sopraan Bauwien van der Meer.” Die vroeg, geschrokken van de keuze van een seksistische, foute man tot president in de VS, tien vrouwelijke componisten liederen over hoe het is om nu vrouw te zijn; een project onder de titel Fantastic Women. “Een relatief kleine opdracht en ongelooflijk leuk!”
Mooi verhaal
Nu dan #uncut, veel groter. “Het gaat over Vivian. Zij lijkt een beetje op mij, maar ze is wat theatraler en grotesker. Haar persoon is opgedeeld in drie alter ego’s: het kind dat ervan droomt zangeres te worden, de puber wiens droom verstoord wordt en de volwassen vrouw die terugkijkt. Het loopt dan door elkaar heen, het kind dat z’n stem kwijtraakt, de puber in paniek en de volwassene die de droom hervindt.”
“Het idee is ontstaan in 2013 of 2014. Ik heb er daarna op zitten broeden: wil ik dit wel en met wie dan? Het is niet voor het eerst dat ik muziektheater maak, maar wel voor het eerst dat ik dit onderwerp oppak. Het was geen geheim of zo, maar ik ben er nooit mee op de voorgrond getreden. Ik wil toch vooral kunst maken. Aan de andere kant is het ook gewoon een mooi verhaal. En dat ik dit project met het Kamerkoor realiseer is bijzonder omdat ik als kind wel eens gefantaseerd heb om – als ik groot was – deel van dit koor uit te maken.”
Heftig
Ja, zegt ze, stem is belangrijk. “Je stem is verbonden met je identiteit. Met wie je bent en hoe je klinkt. Het is een secundair geslachtskenmerk. Je stem heeft echt impact op hoe je in het leven staat.”
Het was dan ook duidelijk dat het een vocaal stuk moest worden, zegt ze. “We zijn nu lekker bezig met repeteren,” de zestien zangers van het Nederlands Kamerkoor en de drie solisten. De Transketeers gaan in de aanloop en bij de voorstelling bijdragen met video’s over genderdiversiteit en de stem.
“Er wordt niet geacteerd, maar er vindt wel iets plaats op het podium”, vertelt Vrolijk. Als het bijvoorbeeld gaat over de transitie: de vragen over het verleden, de twijfels over het nu en de reacties van de omgeving.
“Ik hoorde van zangers in het koor hoe heftig en confronterend het soms is. Zij vertolken verschillende stemmen, zoals die van het volk met al hun vooroordelen. Dat is niet altijd even prettig om te zingen. Maar ik vind deze periode (gestart op de dag na Pasen) wel heel fijn. Het is fijn om bij de repetities te zijn, het Kamerkoor te horen en met dirigent (Krista Audere) te kunnen overleggen; ze voelt de muziek goed aan. Alles moet straks samen komen, de hele enscenering, en daar is nog wel wat voor nodig.”
De première van #uncut is op 24 mei in de Rotterdamse Doelen. Het Nederlands Kamerkoor toert dan tot 5 juni door het land. Kijk hier voor de agenda van de concertenreeks en voor tickets: https://www.nederlandskamerkoor.nl/concertenreeks/uncut/
Tekst: Ton van den Born
Foto: Renske Vrolijk