Ze loopt nog op wolken, bevestigt Lisa van Ginneken. Kort na de verkiezingen waarbij ze als eerste transgender persoon ooit in de Tweede Kamer is verkozen. “Historisch”, zegt ze, maar straks is ze Kamerlid met verantwoordelijkheid naar trans én cisgender personen. In haar ideale wereld is transgender-zijn zoiets als rood haar. “Verder geen punt.”
De verkiezingen zijn minder dan twee weken geleden, de formatie gaat met vallen en opstaan, de nieuwe Kamerleden maken kennis met hun werkomgeving en de fracties vergaderen over de aanpak en portefeuilles. Ook D66.
“Wat ik precies ga doen, is nog niet vastgesteld”, zegt Lisa van Ginneken (48). “De portefeuilleverdeling is net begonnen, maar in mijn campagne richtte ik me op drie dingen: een eerlijker omgang met ict, waarbij het gaat om privacy online en de rol van big-techbedrijven (1), meer stem voor patiënten in de zorg (2), en natuurlijk ook transgender en intersekse personen (3). Ik ben als eerste transgender persoon in de Tweede Kamer ooit, geknipt om daar een rol te vervullen.”
Toen ze zich kandidaat stelde voor de Tweede Kamer zat ze vijf jaar bij Transvisie. “We hebben er drie dingen bereikt”, zegt ze in antwoord op de vraag naar waar ze trots op is. “We hebben onze – ik zeg nog steeds ‘onze’ – organisatie geprofessionaliseerd vanuit de verantwoordelijkheid als belangenorganisatie. We zijn in de wereld van belangenorganisaties zoals COC en natuurlijk TNN, meer de samenwerking gaan opzoeken. En we hebben de transgenderzorg naar de 21e eeuw getild: meer zorgaanbod, meer cliënteninbreng, meer maatwerk en ook discussie over de rol van de psycholoog in het transitietraject. Dat die als begeleider van het proces wordt gezien en niet als een beoordelaar in het traject.”
Behalve bij Transvisie zat ze bij het College voor de Rechten van de Mens. “Ik kwam daar omdat ik kritisch was over een uitspraak van het college over een stel dat een fertiliteitsbehandeling wilde. Ze zouden eerst naar de psychiater moeten, want ‘hé, trans personen, moeten we daar wel aan beginnen?’ Bovendien was de woordkeuze in de uitspraak stigmatiserend. Ik heb met de voorzitter gesproken – goed gesprek – en kort daarna kwam de vacature onder mijn aandacht. Ik ben daarna anderhalf jaar lid van de Raad van Advies van het college geweest. Daar heb ik een impuls kunnen geven in de kennis over transgender. Maar de thematiek was er natuurlijk veel breder.”
Verwachtingen
“Mijn ideale wereld voor transgender personen? Dat is een wereld waarin je transgender-zijn er niet meer toe doet. Het is niet onzichtbaar, net zoals je ook kunt zien dat iemand rood haar heeft, maar verder is het geen punt. En daarnaast is dat een wereld waar geen discriminatie meer is, niet op de arbeidsmarkt en ook verder niet. Veiligheid voor iedereen. Zelfbeschikking voor transgender personen en toegankelijke zorg. Als dat soort dingen geregeld zijn, en als je voorbij de maatschappelijke stigmatisering van transgender bent, heb je een goede basis voor minder depressiviteit en eenzaamheid, voor meer levensgeluk.”
“Maar toen me een paar dagen geleden werd gevraagd wat het eerste was wat ik zou doen, noemde ik ook het managen van de verwachtingen. Want zodra de eerste transgender ooit in de Kamer komt, is alles niet ineens geregeld. Maar ik ga mijn schouders eronder zetten. Duwen en trekken waar ik kan.”
“Bijvoorbeeld bij de onnodige sekseregistratie. Of de aanpassing van de Transwet, waarvan de evaluatie nog loopt. Ik wil me er ook voor inzetten dat trans mensen meer ruimte en zelfbeschikking krijgen in de behandeling. Dat zijn allemaal geen dingen die we op heel korte termijn kunnen veranderen.”
Ze wil verder aanzetten tot een nieuw systeem van transgenderzorg, met een breder spectrum aan behandelwensen, binair en non-binair, en een andere rol van de psycholoog. “Ik heb, nog als voorzitter van Transvisie, met Vera Bergkamp (Tweede Kamerlid voor D66) samengewerkt aan een motie voor aanpassing van het traject.” In de motie stellen ze dat het uitgebreide psychologische onderzoek dat nu onderdeel van het traject is, transgender personen ten onrechte een psychisch stigma geeft, vertragend werkt en onnodig is. “We pleiten voor een triage: een korte en gerichte check in plaats van het verplichte uitgebreide psychologische onderzoek. De motie is aangenomen en moet leiden tot meer zelfbeschikking en kortere wachttijden.”
Diepte in het profiel
“Ik voel nu ik in de Tweede Kamer kom, wel verantwoordelijkheid. Enerzijds naar de transgender mensen in ons land, in de strijd voor meer inclusiviteit, maar ook naar cisgender mensen. Ik wil hen laten zien dat er voor transgender personen meer is dan ‘transitie’, dat een transgender ook niet alleen maar transgender is. Meer diepte in dat profiel. Ja, daarin zie ik ook voor mezelf wel een voorbeeldrol.”
“Na de verkiezingen nodigden media me overal uit, als eerste transgender Kamerlid. In de aanvangsperiode zal ik het vast nog over het trans-zijn hebben, maar ik wil niet dat het zo blijft. Dat je steeds meteen het stempel krijgt: o, dat is die transgender, in plaats van: dit is Lisa. Het zou niet bijzonder moeten zijn. Zoals rood haar, zoiets.”
“Ik denk dat we als D66 op deze punten goed kunnen optrekken met partijen zoals PvdA en GroenLinks. Dat hebben we in het verleden al bewezen, met Kirsten van den Hul (PvdA) en Nevin Özutok (GroenLinks) bijvoorbeeld. En vanaf nu ook met BIJ1, verwacht ik. Ik heb al kennis gemaakt met fractiemedewerkers van die partij.”
Mooi toeval
Dat komt allemaal binnenkort aan de orde, maar vandaag loopt ze nog een beetje op wolken. Woensdag 31 maart, op de ‘Internationale Dag van Transgendervisibiliteit’ is de beëdiging van de nieuwe Kamerleden, en dus – mooi toeval – ook van het eerste transgender Kamerlid.
“Ja, heel bijzonder”, zegt ze. “Ik voelde wel een rilling toen ik voor een oefenrondje in de Tweede Kamer kwam. Hoe historisch het was. En ook hoe leuk. Iedereen heeft er een eigen stoel en een klein laatje met persoonlijke spullen. We gingen debatteren onder leiding van Khadija Arib. Het leek wel een eerste schooldag.”
Tekst Ton van den Born
Foto Frank Diemel