De Lankmoedigen is een toneelstuk over de verdraagzame mens. Een satire, volgens Toneelgroep Oost, maar dan wel een satire die raakt. De verdraagzame mens staat hier met de beste bedoelingen bij het ziekenhuisbed van transvrouw Hansje. Het is een prachtig toneelstuk. Ga naar De Lankmoedigen zolang het nog kan.
Een artikel over De Lankmoedigen, van Toneelgroep Oostpool, is nu er nog slechts zes of zeven voorstellingen te gaan zijn, haast een nabespreking. Toch kan die bespreking hier niet uitblijven. In De Lankmoedigen is de centrale rol die van transvrouw Hansje. Tijdens de nazit met vooral ervaringsdeskundigen en met belangenbehartigers en behandelaars van transgender personen is op enkele voorstellingsavonden verder gesproken over het transgenderthema. Zij vertelden er op welke manier zij zich inzetten voor transgender mensen.
Dan heeft het publiek tweeëneenhalf uur toneel gezien. In de ziekenhuiskamer waar transvrouw Hansje Brinker in coma ligt, vindt aan het begin van de voorstelling net de aflossing plaats. Verpleegkundige Robert neemt het over. Er is in de kamer nog een andere transvrouw, Xenevieve, die Hansje begeleidt in haar transitieproces. Meteen in actie gekomen toen ze hoorde van het incident. Een politievrouw staat op wacht, want het geweld tegen Hansje heeft nogal wat commotie teweeggebracht. De talkshows van Humberto, Matthijs en Pauw zijn haast vanzelf ingesprongen op die actualiteit. Hun commentaren hoor je op de tv die boven het bed hangt, het publiek kan niet meekijken. En dan is er Anne-Lorre, een communicatiemedewerker die burgemeester Aboutaleb moet adviseren. Ze wil een luisterend oor bieden, maar dat lukt niet erg, ze is voortdurend zelf aan het woord.
Regisseur Joeri Vos wil laten zien dat het niet zo eenvoudig is lankmoedig, of met andere woorden, verdraagzaam en tolerant, te zijn naar mensen met een transgenderidentiteit zoals van Hansje. Het geeft een hoop commotie, goede bedoelingen, lastige vooroordelen, enorme toestanden. Was Hansje Brinker geen transvrouw geweest, dan had het hele incident een totaal andere lading gekregen. En dat terwijl de persoon die haar mishandelde eigenlijk niet eens handelde uit transfobie.
Maar terwijl zij op de intensive care ligt, poogt buiten beeld Aboutaleb de maatschappelijke spanning te bezweren. De ontstemde LHBT’ers, bezorgde buurtbewoners en antiracismedemonstranten grijpen het drama aan om hun stokpaardjes onder de aandacht te brengen. Zo staat het in de toelichting. ‘Met de beste bedoelingen probeert iedereen rond Hansjes bed te doen wat hopelijk het beste is, terwijl de regie hen langzaam door de vingers glipt.’ ‘Met de beste bedoelingen’, dat zou als titel boven deze bespreking kunnen staan.
Twijfels en kwetsbaarheid
Een zwaar thema, maar met veel humor. Leuk als Hansje, die dan nog geen vinger bewogen heeft, plots haar ogen open doet en vraagt aan de verpleegkundige: denk je dat ik ooit nog uit deze coma kom? Nee, zegt die droog. Ik denk het niet. Het stuk is ook bedoeld als satire: ‘een satire over de verdraagzame mens’. Die verdraagzame mensen zijn de verpleegkundigen die met elkaar in hun beroepstaal spreken, een communicatiemedewerker die drie dingen tegelijk doet, een politievrouw die op haar eerste werkdag na de bevalling eigenlijk vooral weg wil om haar borsten te kolven en misschien ook de mensen van tv en talkshows van wie je enkel de stemmen hoort.
En Xenevieve. Zij is een vriendin van Hansje. Ze heeft haar transitie al jaren geleden gehad. Ze vertegenwoordigt in het stuk de transgenderbeweging en grijpt de gelegenheid aan om een protestmars te organiseren. ‘Ik maak me hard voor een inclusieve maatschappij’, zegt ze daar zelf over, ‘maar wel over de rug van Hansje.’
Toch, wat echt raakt is dat de mensen betrokken zijn, of in elk geval betrokken willen zijn. Zoals het thema van de voorstelling luidt: Hoe nu mens te zijn? Alles gebeurt allemaal echt met de beste bedoelingen. Dat voel je. Zelfs bij de neurotische Anne-Lorre. Want iedereen krijgt ook de ruimte om twijfels en kwetsbaarheid te tonen. Het zijn geen types, maar mensen die hier op het podium staan. Mensen die iets te zeggen hebben, zoals blijkt uit het aangrijpende betoog van Xenevieve over wat het betekent om transgender te zijn. Even later houdt ze een enorm gepassioneerd verhaal over gender in de kunst. Als om te laten zien dat een transvrouw niet alleen transvrouw is, maar ook een leven daarnaast heeft.
En dan Hansje (Noël Keulen) die aan het eind van de voorstelling alle buisjes en verwondingen af doet en haar lippen stift. Ze heeft tegelijkertijd een prachtig gesprek met de verpleger en legt uit dat veel problemen voortkomen uit vergissingen die gedaan zijn uit de beste bedoelingen. Ook een verhandeling die je nog eens terug zou willen lezen.
Fantastisch gespeeld
Oostpool wil met De Lankmoedigen eer betonen aan de alle mensen die zich dagelijks inzetten om onze samenleving vol botsende belangen en verlangens, min of meer op de rails te houden. Juist bij dit soort incidenten is die inzet enorm belangrijk. De nagesprekken na afloop van De Lankmoedigen waren volgens Oostpool ook bedoeld om dit soort mensen in de spotlights te zetten.
Fantastisch gespeeld door Jacobien Elffers (Xenevieve), Roland Haufe (verpleegkundige Robert), Ruta van Hoof (politievrouw), Noël S. Keulen (Hansje), Ilke Paddenburg (Anne-Lorre) en Chiem Vreeken (ondernemer Jan, ook politicus die een bloemetje brengt en zichzelf ziet als de aangewezen persoon om te zorgen dat iedereen het hoofd koel houdt). En mooie zang en prachtige muziek van Bastiaan Woltjer.
De Lankmoedigen was voor mij een stuk dat een blik geeft op de wereld rondom de transgender persoon. Al die mensen die hun eigen sores hebben en tegelijk hun zorgen over maatschappelijke verdraagzaamheid. Hun worsteling met hoe mensen bezig zijn hun identiteit vorm te geven. Je gaat van al die mensen houden. De verpleegkundige, de politievrouw, Xenevieve, Jan en zelfs van Anne-Lorre.
Tekst: Ton van den Born
Foto: Sanne Peper
Nog tot 17 december. Zie de speellijst op toneelgroepoostpool.nl, snel dus.