Eindelijk Ellen (een odyssee van een transgender vrouw) is een autobiografisch boek waarin Ellen Jansen haar leven beschrijft. De stappen die ze zet, haar gevoelens en de reacties van haar omgeving. Het gaat over twijfel en onontkoombaarheid. En het gaat erover hoe ze uiteindelijk haar masker afzette en Ellen werd.
“Achteraf bleken al mijn angsten voor niks”, schrijft Ellen Jansen in haar boek ‘Eindelijk Ellen’. “Zowel zakelijk als privé ben ik succesvoller dan ooit.” Maar het ging niet vanzelf. Voordat ze haar ‘masker’ afzette, waren er twijfels. Wat betekent dat voor mij, vroeg ze zich af, voor mijn relaties, voor mijn onderneming, voor het gezinsideaal, voor mijn toekomst? Maar ze is nu heel blij dat ze een paar jaar geleden de stap heeft gezet.
In Eindelijk Ellen (De odyssee van een transgender vrouw) beschrijft ze hoe ze leefde als kind en puber in Zuid-Limburg, hoe ze zich ontwikkelde op school, gelukkig was bij Masai-vrienden in Kenia, en ook met haar geliefde hond. En hoe ze de vervolgens de eerste stappen zette naar een transitieproces.
Maar toen sloeg de twijfel toe. Ze was bang over wat er met haar zou gebeuren. “Ik begon mezelf wijs te maken dat het wellicht toch iets tijdelijks was. (..) En dat ik hoopte dat het afwerken van mijn bucketlist (onderneming, relatie, gezin) mij zou helpen om met mijn genderdysforie te kunnen leven.” Ze belde het VUmc af.
De ontkenning sudderde nog jaren voort. De dameskleren zaten in een koffer en lagen op zolder. Ellen leefde als man en werd verliefd op Laura.
Kort ná het overlijden van Kiara, haar hond, en kort vóór corona zoveel impact op ons leven kreeg, kwam de genderdysforie ‘keihard’ terug. Bijvoorbeeld op vakantie toen ze met afgunst keek naar vrouwen in strandkleding en op de roltrap toen ze onderweg was naar de kledingafdeling van de heren. Ze herstartte het proces bij VUmc.
Ze vierde kerst 2019 voor het eerst als jonge vrouw. Haar vader maakte kennis met zijn dochter van 35, in haar zwarte jurkje en precieze make-up. “Mijn wedergeboorte was in gang gezet.”
Omgeving pleasen
Fijn om te lezen, het verhaal van Ellen Jansen. Omdat het zo’n mooi succesverhaal is, een sprookje haast. Het zit ook heerlijk vol met details en anekdotes. En met de gevoelens die ze had; vooraf, tijdens het proces en erna. Dergelijke boeken bieden veel herkenning voor transgender mensen en ze inspireren enorm. Ze laten zien dat het misschien niet altijd makkelijk is, maar dat het toch ook zo goed als onontkoombaar is.
Inspireren doet dit boek van Ellen Jansen zeker. Het laat zien hoe je kunt twijfelen over transitie en vluchten voor de verwachtingen van de buitenwereld. Zoals zij aanvankelijk deed. Maar haar levensvreugde verdween en ze werd depressief. Tot ze uiteindelijk erin slaagde om het masker af te doen.
Het boek is een pleidooi om voor jezelf te kiezen. “Veel mensen dragen een masker om hun omgeving te pleasen”, schrijft ze. “Terwijl ze diep van binnen heel iemand anders zouden willen zijn.”
Dat geldt voor transgender personen, maar het is ook breder, denkt ze. Maatschappelijke normen en verwachtingen van de omgeving drukken op ieder van ons. Het resultaat is dat veel mensen in een versie leven die niet bij ze past. “Alles om maar aan het plaatje te voldoen.” Niet goed, denkt ze, gevaarlijk zelfs.
“Ben dus de persoon die jij diep vanbinnen voelt dat je moet zijn. (..) Anderen gaan er nooit voor zorgen dat jij je gelukkig wordt als jij dat niet bent met jezelf of de omstandigheden waarin je verkeert. Daarin moet je echt zelf de regie pakken. Het is jouw leven!”
For Africa
Enigszins verrast was ik wel door deze quote: ‘It doesn’t matter what someone is born, but what they grow to be’. Het is een favoriet levensmotto van Ellen Jansen, schrijft ze. En het is een uitspraak van Albus Dumbledore, een van de wijze leraren van Harry Potter. Dus van de in de trans gemeenschap toch zeer omstreden JK. Maar inhoudelijk natuurlijk geheel oké. Het gaat er immers uiteindelijk niet om wie je ouders of voorouders waren, maar over benutten van je talent: uit kleine eikeltjes kunnen machtige eikenbomen groeien.
Problematisch kun je verder de heel binaire benadering van gender in het boek vinden. Als non-binair persoon voel je buitengesloten als ze spreekt over de grote verschillen tussen man en vrouw. En dan is er ook de nogal eurocentrische kijk op Afrika. Hoe moet je bijvoorbeeld haar uitspraak duiden als ze het heeft over ‘de impact van onze evolutie’ in een vergelijking van Afrikaanse en andere mensen?
Over Ellen Jansens leven lees je in deze verschenen autobiografie. Kind, jongen, vrouw, ondernemer en nu onder meer ook ambassadrice voor Workplace Pride. Het boek dat eind mei 2023 verscheen, is verkrijgbaar in de boekhandel, online of als e-book. De opbrengst gaat naar de stichting Ellen cares for Africa. Luister ook naar de podcast van MIndsetters. En bezoek haar site: https://elleninmaastricht.nl.
Foto: boekomslag
Tekst: Ton van den Born
Deze recensie is op 23 november 2023 geupdate.